Lei Boumians

Malan, un anarquista e son amic Estève, pintre sensible e amorós de la vida e
de la natura, mas totes dos en rom-pedura ambe la societat, van córrer lo país
a l’exemple dels boumians qu’encontraràn e que seguiràn. Aquela escorreguda se
transformarà per Malan en un viatge al cap de se meteis. Sas relacions ambe
los boumians se degalharàn pauc a pauc, que sas idèas anarquistas se maridan
mal ambe l’esperit identitari d’aquel monde, que per eles, Malan serà lo que
pòrta lo malaür (Malan, en provençal es sinonime de malaür). Mas prendrà
consciénçia que sa cresença dins las doctrinas libertàrias es pas qu’illusion,
aquò lo butarà a una mena de foliá e tot s’acabarà per el dins un endrech
emblematic « Lei Santas-de-la-Mar », luòc sacrat pels boumians que, qualques
annadas aprèp, i convergiràn cada an, venguts de pertot. Es tanben lo luòc ont
se moriguèt la « Mirèio » de Mistral.

Valèri Bernard, que, en mai d’aquel roman, lor consacrèt mantun poèma, pintra
aquí la comunitat dels Boumians, pòble paure mas ufanós, maldich e fòragetat
per la societat, que presenta un dangièr per l’òrdre social. Coneis, per los
aver costejats, lor biais de subreviure, lors supersticions e costumas, lor
mesfisança a l’esgard de los qu’apertenon pas a lor comunitat, lor rusa e lor
perversion, mas tanben sap que son capables del pièger coma del melhor. Ambe
sa sensibilitat de pintre, sap descriure ambe realisme las seradas a l’entorn
del fuòc, ont musica, cants e danças abrandan los còrses, las actituds e los
agaches dels boumians coma la beutat de las joventas fièras, mas somesas a las
règlas de la comunitat. Coma dins Bagatoni, aquel roman es una mena de constat
de l’insuccès d’una utopia generosa e atiranta, e aquí, l’art e l’accion
politica capitaràn pas a abonir la societat.

Valèri Bernard, nascut a Marselha en 1860, foguèt a l’encòp pintre,
escalpraire, gravaire, aigafortista engenhiós – farà professor d’estetica a
l’escòla de las Bèlas Arts – e romancièr, novelista e poèta. Felibre, serà
capolièr de l’associacion (1903-1918). Se sarrarà de l’occitanisme literari e
lingüistic e participarà a la fondacion de la Societat d’Estudis Occitans. Se
morirà òrb, en 1936.

*[XIXe]: Dix-neuvième